Հայկական արժույթ

Յուրաքանչյուր պետություն ունի իր ազգային արժույթը: ՀՀ վճարային միջոցը դրամն է: Համաշխարհային հանրության շրջանում հայկական արժույթն ունի 051 թվային կոդը, իսկ տառային արտահայտությունը՝ AMD: Բացի այդ, դրամը նշվում է ազգային այբուբենի «դա» տառով՝ մեջտեղում պատկերված երկու հորիզոնական գծերով: Մեկ դրամը հավասար է հարյուր լումայի: Հատկանշական է, որ «հայկական մետաղադրամները», չնայած պաշտոնապես շրջանառության մեջ են, սակայն գործնականում չեն օգտագործվում ՝ իրենց ցածր գնողունակության պատճառով: Օգտագործվում են 500 դրամ արժողությամբ մետաղադրամները և հազար դրամից մինչև հարյուր հազար դրամ արժողությամբ թղթադրամները: Փոքր թղթադրամներն ու մետաղադրամները տալիս են որպես «մանր»:

Ինչպե՞ս սկսեց գործածվել «դրամ» բառը:

«Դրամ» բառը փոխառված է հունարենից: Դժվար չէ կռահել, որ այն հայերեն նշանակում է «փող»: Որոշ մարդկանց մոտ տերմինը կապված է «դրախմա» բառի հետ, որն ամբողջովին ճիշտ է, քանի որ հենց այդ անվանումն ուներ հունական արժույթը: Հարկ է նշել, որ կայուն դրամական հարաբերությունների ի հայտ գալուն պես (12-րդ դարում), հին հայերի մոտ միտք ծագեց հայկական արժույթը կոչել «հայկ» և այդ անունը միակ տարբերակը չէր: Ժամանակի ընթացքում նրանք ավելի բազմազան դարձան ՝ «ստակ», «Իբար», «Դախեկամ»: Բայց պատմականորեն այնպես դասավորվեց, որ հենց դրամը դարձավ Հայաստանի ազգային արժույթը:

Ինչպե՞ս և ե՞րբ հայտնվեցին հայկական առաջին փողերը



Տիգրան Երկրորդ Մեծի (մ.թ.ա. 1-ին դար) տիրապետությունը նշանավորվեց բազմաթիվ դրական իրադարձություններով, որոնք տեղի են ունեցել Հին Հայաստանի տարածքում: Այդ ժամանակ այն բավականին մեծ և հզոր պետություն էր, իր ուժերով զիջում էր միայն Հռոմին: Տիգրան Երկրորդ Մեծն էր, ով զգալիորեն մեծացրեց իր երկրի տարածքը, և բոլոր հաջորդ կառավարիչները չկարողացան ոչ միայն ավելացնել պետության տարածքը, այլև պահպանել դրա ամբողջականությունը: Առաջին մետաղադրամները հայտնվեցին հենց այդ շրջանում: Տիգրան Երրորդը գործի դրեց նոր մետաղադրամներ, որոնց վրա փորագրվել է հետևյալ մակագրությունը՝ «Հայաստանը վերադարձվեց և պարտվեց»: Սա նշանակում էր, որ հռոմեացիները նվաճել էին երկիրը...

Հայկական դրամ արժույթը հայտնվել է մոտ 1200 թվականին, Կիլիկյան պետությունում: Մետաղադրամների վրա վարված բոլոր մակագրությունները արվել են հին հայերենով, իսկ յուրաքանչյուր մետաղադրամի վրա պատկերված էր Լևոն Առաջինի պրոֆիլը: Այդ տարիներին հայկական արժույթը, որն այդ ժամանակ արդեն ստացել էր դրամ անվանումը, շրջանառվում էր Կիլիկիայի տարածքում մինչև 14-րդ դար: Հենց այդ ժամանակ տեղի ունեցավ այդ պետության անկումը և Մամլուքների կողմից դրա նվաճումը: 5 երկար դարերի ընթացքում «հայկական փող» տերմինը անհետացավ, քանի որ այն պարզապես գոյություն չուներ: Հայկական արժույթի վերադարձը, որի անունը փոխվեց (հայկական ռուբլի), տեղի ունեցավ միայն 20-րդ դարում: Թղթադրամների դիզայնը մշակվել է նկարիչ Ա. Ֆեթվաջանի կողմից, իսկ դրանք պատրաստվել են Լոնդոնում: Հայկական ռուբլին երկար ժամանակ չի «գործել» Էրիվանի հանրապետության տարածքում, որը ծագել է 1918-ին և դադարել է գոյություն ունենալ 1920-ին:

Խորհրդային և հետխորհրդային շրջանը

Հայաստանը Խորհրդային Հանրապետություն դարձավ 1920 թ-ի նոյեմբերին: Այդ կարգավիճակը պաշտոնապես հաստատվեց 1922-ի դեկտեմբերին, երբ տեղի է ունեցել ԽՍՀՄ կազմավորումը: 1920 թ-ից 1993 թվականների ընթացքում հայկական արժույթ սկզբունքորեն գոյություն չուներ, որովհետև միակ դրամական միավորը, որն իրավունք ուներ շրջանառության մեջ լինել Միության հանրապետությունների տարածքում, սովետական ռուբլին և «փոխանակման մետաղադրամներ» էին: 1993թ-ին Հայաստանը անկախություն ձեռք բերեց, դրան զուգահեռ ստեղծվեց Պետական Կենտրոնական բանկը: Բնականաբար, ազգային արժույթի վերաբերյալ հարց առաջացավ: Հայկական դրամը հայտնվեց 1993-ի նոյեմբերին: Արժույթը կարճ պատմավեճերից հետո ստացավ իր պատմական դրամ անվանումը: Առաջին թղթադրամները տպագրվել են Գերմանիայում, և դրանք ունեցել են ոչ շատ արտահայտիչ ձևավորում և խամրած գույն:
ՀՀ քաղաքացիներին շատ սահմանափակ ժամանակ տրվեց սովետական ռուբլին նոր հայկական փողով փոխանակելու համար ՝ ընդամենը մեկ շաբաթ: Այդ ժամանակ ռուբլու նկատմամբ հայկական արժույթի փոխարժեքը կազմել էր ՝ 1 դրամ = 200 ռուբլի: Դոլարի նկատմամբ ՝ 20 դրամ = 1 դոլար: «Ձանձրալի» դիզայնով պատրաստված թղթադրամները շրջանառության մեջ էին մինչև 1995 թվականը, մինչև ՀՀ Կենտրոնական բանկը փոխարինեց թողարկող ընկերությունը: Նոր թղթադրամներն ու մետաղադրամները հայ նկարիչների և անգլիացի դիզայներների համատեղ աշխատանքի պտուղն են: Թղթադրամները սկսեցին զարդարել ճարտարապետական տեսարժան վայրերը և արվեստի գործերի մասերը, ինչպես նաև հայտնի անձանց պատկերներ` հայ բանաստեղծներ, գիտնականներ, երաժիշտներ, քաղաքական գործիչներ:

Ի՞նչ է հիմա

Դրամական միջոցների շրջանառության մեջ հիմնականում ներգրավված են թղթադրամները: Մետաղադրամները արժեքավոր են կոլեկցիոներների և զբոսաշրջիկների համար: Դրանք պատրաստված են տարբեր նյութերից (կախված անվանական արժեքից), չնայած հին ժամանակներում դրա համար օգտագործվում էր արծաթը: Ազգային դրամավարկային համակարգի ձևավորման ժամանակ պլանավորվում էր երկաթե մետաղադրամներ թողարկում, բայց հետագայում այդ գաղափարից հրաժարվեցին: Այժմ 10 դրամանոց մետաղադրամը պատրաստվում է ալյումինից, 20 դրամանոց մետաղադրամը՝ պղնձով պատված պողպատից, իսկ 200 դրամանոց մետաղադրամները՝ արույրից: Արտադրելու համար ամենադժվար և գեղեցիկ մետաղադրամները 500 դրամանոցներն են (բիմետալիկ), արույրից միջուկով և պղնձե-նիկելային ժապավենով: Ներկայումս Երևանի դրամատունը զբաղվում է մետաղադրամների և թղթադրամների պատրաստմամբ: Ավելի վաղ թողարկվել էին 50, 100 և 500 դրամ փոքր թղթադրամներ, բայց դրանք հետզհետե հանվել են շրջանառությունից, փոխարինելով մետաղադրամներով:

Փոխարժեքը այլ արժույթների նկատմամբ

Գնալով Հայաստան՝ պետք է իմանալ, որ դրամը հայկական ազգային արժույթն է, բոլոր արժույթներից միակն է, որը թույլ է տալիս վստահ և հարմարավետ զգալ երկրի տարածքում: Դրա օգնությամբ կարելի է հեշտությամբ կատարել բոլոր հաշվարկները խանութներում, սրճարաններում և զվարճանքի վայրերում: Հայկական արժույթը կարելի է ձեռք բերել ՀՀ ցանկացած բանկում: Հայկական արժույթի փոխարժեքը ռուբլու, դոլարի, եվրոյի և աշխարհի մնացած բոլոր արժույթների նկատմամբ անկայուն է: Այսինքն ՝ այն փոփոխական մեծություն է, որը հակված է փոփոխվել: Այսօրվա դրությամբ, հայկական դրամի փոխարժեքը ռուբլու նկատմամբ կազմում է 7.47: 1, իսկ դոլարի նկատմամբ `476.6: 1: