Հայկական պարեր

Հայերը վառ խառնվածք ունեցող ժողովուրդ են, և հայկական ժողովրդական պարերը ևս մեկ անգամ հաստատում են դա: Ազգային խորեոգրաֆիայի զարգացումը սկսվեց դեռ այն օրերին, երբ հին հայերը հեթանոս էին: Զարմանալի չէ, որ ժամանակակից պարողների շատ շարժումներում որոշակի «պաշտամունք» է գուշակվում: Մասնագետները, ովքեր մասնագիտորեն ուսումնասիրում են էթնիկ խորեոգրաֆիական արվեստը, իրականացրել են մի շարք ուսումնասիրություններ և եկել են այն եզրահանգման, որ սկզբում պարերը բաժանվել են 3 խոշոր խմբերի ՝ ծիսական, տնային և կրոնական: Աստիճանաբար, նրանց միջև սահմանները ջնջվեցին, և հստակ բաժանումներ գոյություն չունեն:

Հիմնական տեսակներ

1. Քոչարի



Հայկական տղամարդկային պար է, որը ժամանակին կատարել են որսով զբաղվող տղամարդիկ: Քոչարիի կատարումը այնքան էլ պարզ չէ, և այստեղ հարկավոր է ոչ միայն լավ պլաստիկա, այլև ֆիզիկական ուժ և խառնվածք: Ավելի վաղ Քոչարին պարում էին նշանակալի մարտերից առաջ `մարտիկների շրջանում քաջությունը բարձրացնելու համար: Այժմ այն հանդիսանում է բազմաթիվ խորեոգրաֆիկ ստեղծագործությունների բաղկացուցիչ տարր:

2․ Շալախո



Հայկական պար, որը պատկանում է «խառը» կատեգորիային: Դրա նշանակությունը կայանում է նրանով, որ իբր երկու տղամարդիկ, մտնում են բախման մեջ միմյանց հետ ՝ գեղեցիկ տիկնոջ սերը շահելու համար: Շալախոյում ներգրավված են երկու սեռի պարողներ, ընդ որում կանանց շարժումները ՝ սահուն և դանդաղ են, տղամարդկանց շարժումները ՝ էներգետիկ և արագ:

3. Յարխուշտա



Հայկական պար է, որը պատկանում է «Ծափահարողների» դասին: Այսինքն, դրա կարևոր տարրը փոխադարձ «ծափահարելն» է ափերով: Յարխուշտան պարում էին մարտի մասնակցելուց առաջ, քանի որ դա նպաստում էր զինվորների շրջանում «արիության արթնացմանը»:

4. Բերդ



Հայկական պար է, որը համարվում է Գմբեթահագ հակական խաղի խորեոգրաֆիկ վերափոխումը Դրա էությունը բերդերի կառուցումն է, իսկ «շինանյութի» դերում մարդիկ էին հանդես գալիս: Բերդ պար-խաղը հստակ ցույց է տալիս, թե ինչպես տղամարդիկ պետք է պատ կառուցեն, որը նախատեսված է իրենց տարածքի պաշտպանությունն ապահովելու համար:

5. Ուզունդարա



Հարսնացուի կատարմամբ հայկական պար է: Նրա հայրենիքը հովիտ է, որը գտնվում է ղարաբաղյան Պրիշիբ և Աղդամ գյուղերի միջև: Փաստորեն, «Ուզունդարան» թարգմանվում է որպես «երկար հովիտ»: Այդ հայկական պարը հարսանիքի ժաամանակ պարում է հարսնացուն, հարսնաքույրերի հետ, չնայած «առիթի մեղավորը» կարող է միայնակ պարել ուզունդարա: Գործընթացում ներգրավված են ձեռքերն ու մարմինը, որով կատարվում են օձի շարժումներ:

6. Շավալի

Հայկական պար է, որը նույնպես պատկանում է հարսանեկան պարերի կատեգորիային, դա կատարել են միայն հարսնացուի կամ փեսայի ծնողները: Հայկական պարերի գրեթե յուրաքանչյուր համույթ այն կատարում է իր ներկայացումներում, իսկ գործընթացում ներգրավված են միջին տարիքի պարողներ:

Ազգային խորեոգրաֆիական արվեստի առանձնահատկությունները

Հայերի պարային արվեստը սահմաններ չունի: Հայաստանի ազգային պարերը տարբերվում են բազմազանությամբ, և դրանց թվում կան երեխաների, կանանց, տղամարդկանց համար «տարբերակներ»: Բացի այդ, կան շատ խառը տարբերակներ: Կարելի է անվերջ դիտել հայկական պարերը, բայց գրեթե բոլորը կարող են մասնակցել դրանց, որր համար նախ պետք է սովորել մի քանի պարզ շարժումներ: Տեսադասերը կամ պարի դպրոց հաճախելը լավագույն տարբերակներն են: Յուրաքանչյուր հայկական պար բնութագրվում է իր առանձնահատկությունով, իսկ նրանցից ոմանք ուղեկցվում են երգերով, ակրոբատիկ հնարքներով, ծեսերի իմիտացիայով: Հատկանշական է, որ խորեոգրաֆիական արտադրության համար օգտագործվող հանդերձանքներն ու ազգային տարազները նույնը չեն: Նրանք տարբերվում են գույնով, զարդարանքով և նույնիսկ կտրվածքով, և տարանջատումը տեղի է ունենում տարածքային հիմունքներով: Դժբախտաբար, ոչ բոլոր հայկական պարերն են գոյատևել մինչ մեր օրեր: Երկրի երեսից անհետացել են անգամ նրանց անունները: Հետնորդների խնդիրն է `չմոռանալ այն, ինչը պահպանվել է: